ตัวอำเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส ในวันนี้ดูเวิ้งว้าง ผู้คนสัญจรไปมาและซื้อขายข้าวของกันน้อย บ้านเรือนในตัวอำเภอมีทั้งพุทธและมุสลิม แต่ที่ทำการค้าอย่างปกติมีเพียงประปราย เพราะอีกไม่น้อยถูกปิดไว้และปิดตาย
ก่อนหน้าวันครบรอบ 11 ปีเหตุการณ์ตากใบเพียงไม่กี่วัน เกิดเหตุระเบิดใกล้กับตลาดน้ำ เป็นระเบิดรถยนต์ของ อส. หรืออาสารักษาดินแดนประจำอำเภอตากใบ จนเสียชีวิตคารถยนต์ นั่นเป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ให้ความเงียบงันเข้ามาปกคลุมตัวอำเภออีกครา พร้อมๆ กับการจัดกำลังตรวจตราเพิ่มขึ้นตรงทางแยกที่จะไปด่านตาบา
ภายในตัวอำเภอ ถนนหนทางเล็กๆ ทำให้เราเดินทะลุซอยกันได้อย่างสบาย ด้วยมีพื้นที่ไม่ใหญ่โตมากนัก เมื่อเดินจากโรงพักตากใบ แค่ไม่ไกล ก็จะพบ “ตลาดน้ำตากใบ” ติดกับถนนพิทักษ์ประชากิจ ริมแม่น้ำตากใบ
แต่บรรยากาศที่ตลาดน้ำก็เป็นไปอย่างเหงาๆ เหมือนตัวอำเภอ เพราะมีผู้คนมาเที่ยวพักผ่อนไม่มากนัก ทั้งๆ ที่เป็นวันหยุดเสาร์-อาทิตย์ ซึ่งเป็นวันที่ตลาดน้ำเปิดให้บริการ
ตลาดน้ำตากใบ เปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 31 มกราคม 2556 วันเปิดงานมีคนร่วมเป็นจำนวนมาก และเป็นจุดที่มีการประชาสัมพันธ์ด้านการท่องเที่ยวว่าเป็น “แสงแรกที่ตากใบ” หมายถึงเป็นพื้นที่แรกที่เห็นดวงอาทิตย์ขึ้นก่อนอำเภออื่นในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้
หลังจากนั้นตลาดน้ำตากใบก็เปิดทุกเสาร์-อาทิตย์ มีร้านรวงเปิดขายทั้งของกินและของฝาก ด้านหนึ่งของตลาดมีลานเอนกประสงค์ ปูพื้นอย่างดี มีศาลานั่งพักผ่อนหลายหลัง ม้านั่งอีกหายตัว ทางเดินทอดยาวไปตามชายฝั่งแม่น้ำให้ได้ใกล้ชิดสูดไอละอองน้ำอย่างเต็มที่ หากยังมีการต่อเติมไม่แล้วเสร็จในบางจุด
“ตอนนี้ซบเซามาก คนมาเที่ยวน้อยมาก คนขายก็หายไปเกือบหมดเพราะขายไม่ได้ ยิ่งมีระเบิดเมื่อไม่กี่วันใกล้กับตลาดน้ำ คนยิ่งหาย มีมาก็งั้นๆ ทำอย่างไรให้คนมาเที่ยวเยอะเหมือนตลาดน้ำตานีและตลาดน้ำที่อื่นๆ เศรษฐกิจในพื้นที่จะได้ดีบ้าง” เป็นเสียงบ่นจากแม่ค้าขายโรตีหน้าโรงพักตากใบ
แม้จะบ่น แต่เธอก็ยังตั้งความหวัง…
“ที่นี่มีแต่คนโก-ลก คนมาเลย์ และคนที่นี่ที่มาเที่ยว ส่วนคนยะลา คนตานีและคนที่อื่นไม่ค่อยมา เพราะมันไกล ถ้ามากันเยอะๆ ก็ได้ช่วยคนในพื้นที่ได้เยอะ”
ขณะที่สาวชาวตาบา ซึ่งเป็นนักศึกษามหาวิทยาลัย ทั้ง นิกัสมูณี ยูโซะ, อาตีญา สะแปอิง และ นูรฟาดีลา อารง ฝากเชิญชวนนักท่องเที่ยวให้แวะมาตากใบ
“วันเปิดตลาดคนเยอะมาก หลังจากนั้นก็ลดลง ตอนนี้มีไม่เยอะ ยิ่งมีเหตุการณ์คนก็จะหายไปสักพัก แล้วมากันใหม่ ช่วงเทศกาล วันรายอคนมากันเยอะเหมือนกัน อยากให้มาเที่ยวกันเยอะๆ กว่านี้ ตากใบมีสิ่งดีๆ อีกเยอะที่น่าค้นหา” พวกเธอบอก
สุรเชษฐ์ บุญเทพ หรือ บังสุไล ที่ปรึกษาชมรมผู้ประกอบการค้าอาหาร อำเภอตากใบ เจ้าของร้านข้าวเกรียบปากหม้อ ขนมดอกโดน บอกว่า ตั้งใจมาขายทุกวัน เพื่อคนที่มาเที่ยวแล้วจะได้มีของกิน ยอดขายก็พออยู่ได้ วันเสาร์-อาทิตย์ก็มีรายได้เพิ่มจากจำนวนคนมาเที่ยว และตั้งใจขายไปจนกว่าตลาดน้ำจะกลับมามีชีวิตชีวาเช่นเดิม
“ช่วงแรกที่เพิ่งเปิด คนมาเที่ยวเยอะ คนขายก็เยอะ จนเขาปรับปรุงพื้นที่หลายอย่าง เขาให้งดขายไปหลายเดือน เพิ่งได้มาขายใหม่หลังรายอปอซอที่ผ่านมา (เทศกาลเฉลิมฉลองหลังสิ้นสุดเดือนถือศีลอด) เรายืนหยัดขายกันมา 5-7 รายที่เห็น ขายกันทุกวัน ขายให้ลูกค้าประจำรู้ วันเสาร์-อาทิตย์ก็ยังมีคนมาเที่ยวให้ชื่นใจ”
เขายังฝากแนะนำถึงฝ่ายที่จัดตลาด เพื่อกระตุ้นยอดขาย
“อยากให้จัดคนขายเป็นซุ้มๆ เน้นอาหารที่หากินยาก และเป็นเอกลักษณ์ของตากใบ เมื่อเรามีอาหารมีคุณภาพ คัดเกรดมาเข้ากับบรรยากาศ ก็น่าจะดึงดูดนักท่องเที่ยวได้ ผมเพิ่งได้คุยกับนายอำเภอว่า ให้มีกิจกรรมอื่นๆ ด้วยเพื่อสร้างจุดขาย เช่น มีกิจกรรมของเยาวชน กิจกรรมทางน้ำ เรือประมงชาวบ้าน เรือนำเที่ยวข้ามไปเกาะยาว ไปถึงตาบา และฝั่งมาเลเซีย”
“ผมไปดูเรื่องตลาดน้ำมาหลายที่ กลับมาบ้านเราก็พบว่าสถานที่เราสมบูรณ์มาก ยังขาดแต่กิจกรรม เรื่องนี้ทำคนเดียวไม่ได้ ต้องช่วยกัน ปรึกษาหารือให้ครบทุกด้าน ช่วยกันดูแลเรื่องความสะอาด ความปลอดภัย ต้องร่วมกันรับผิดชอบ”
บังสุไล ฝากทิ้งท้ายว่า ตลาดน้ำที่นี่น้ำไม่นิ่ง มีขึ้นลง ลมแรง ถ้าคนไม่ชำนาญกับน้ำอาจอยู่ไม่ได้ ต้องมีแพขาย แพถาวรรูปตัวที มีหัวเรือเชื่อม เมื่อซื้อเสร็จก็กลับมาข้างบน (หมายถึงริมฝั่ง) รวมทั้งการจัดระเบียบอย่างเคร่งครัด เพื่อประโยชน์ของส่วนรวม
ตลาดน้ำตากใบ ยังเป็นจุดเริ่มต้นของ “สะพานตากใบร้อยใจสู่สันติ” ซึ่งก่อสร้างขึ้นใหม่ ทอดยาวคู่กับสะพานไม้เดิม (สะพานคอยร้อยปี) ข้ามไปยังเกาะยาว ชุมชนมุสลิมริมฝั่งแม่น้ำอันเงียบสงบอีกแห่งหนึ่งของนราธิวาส
มาตลาดน้ำตากใบจึงเหมือนได้หลายต่อ ข้ามฝั่งไปเที่ยวเกาะยาว หรือนั่งเรือไปยังด่านตาบา พร้อมเดินทอดน่องดูบ้านช่องที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์ไว้อีกหลายหลัง
ลองมาสักครั้งแล้วจะได้สัมผัสความจริงของตากใบ ซึ่งไม่ได้มีแต่ภาพความรุนแรง…
ขอบคุณ เลขา เกลี้ยงเกลา, สมศักดิ์ หุ่นงาม สำนักข่าวอิศรา