ชาวกาตาลุญญาที่สนับสนุนประชามติได้บุกยึดพื้นที่หน่วยลงคะแนนเอาไว้ตั้งแต่เมื่อวันศุกร์ (29 กันยายน) เพื่อให้มั่นใจว่าการหยั่งเสียงแยกตัวจากสเปนจะเกิดขึ้นได้ในวันที่ 1 ตุลาคม ท่ามกลางความพยายามขัดขวางของรัฐบาลสเปนซึ่งยืนยันว่าประชามติครั้งนี้ขัดต่อรัฐธรรมนูญ
ความพยายามเรียกร้องเอกราชได้จุดชนวนการเผชิญหน้าระหว่างรัฐบาลสเปน กับฝ่ายบริหารของแคว้นที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจทางตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศ กลายเป็นวิกฤตการเมืองครั้งใหญ่ที่สุดครั้งหนึ่งนับตั้งแต่สิ้นยุคเผด็จการของนายพล ฟรานซิสโก ฟรังโก เมื่อปี 1975 และก่อความแตกแยกร้าวลึกแม้แต่ในหมู่ชาวคาตาลันเอง
รัฐบาลสเปนสั่งการให้ตำรวจป้องกันทุกวิถีทางไม่ให้การทำประชามติในแคว้นกาตาลุญญาเกิดขึ้นได้ในวันอาทิตย์นี้ (1)
ศาลสเปนได้มีคำสั่งเมื่อวันพุธ (27) ให้ตำรวจขัดขวางมิให้มีการใช้อาคารสาธารณะเป็นพื้นที่เตรียมการ หรือจัดการลงประชามติแยกตัว
อย่างไรก็ตาม เมื่อถึงเวลาโรงเรียนเลิกในวันศุกร์ (29) นักเคลื่อนไหวกลุ่มหนึ่ง รวมถึงพ่อแม่ผู้ปกครองที่มีบุตรหลานเรียนอยู่ ก็ได้เข้าไปยึดพื้นที่โรงเรียนหลายแห่งในเมืองบาร์เซโลนา ซึ่งจะถูกใช้เป็นหน่วยลงคะแนน
“ดิฉันจะปักหลักนอนที่นี่ ลูกชายคนโตก็เรียนหนังสืออยู่ที่นี่” กีเซลา โลซา คุณแม่ลูกสามรายหนึ่งให้สัมภาษณ์กับ AFP ที่โรงเรียนประถม เรนา วิโอนองต์ ในย่านกราเซียของนครบาร์เซโลนา
ปฏิบัติการยึดพื้นที่ดูเหมือนจะได้รับความยินยอมพร้อมใจจากโรงเรียนหลายแห่งซึ่งอนุญาตให้ใช้พื้นที่เป็นหน่วยลงคะแนน และมีการแจกจ่ายคู่มือผ่านโซเชียลมีเดียเพื่อแนะนำประชาชนว่าจะยึดอาคารเหล่านี้ไว้ได้อย่างไรจนกระทั่งถึงวันทำประชามติ
เมื่อค่ำวันศุกร์ (29) ชาวคาตาลันราว 10,000 คนที่สนับสนุนการทำประชามติได้ไปรวมตัวกันที่ ปลาซา เดสปาญญา เพื่อรับฟังคำปราศรัยของแกนนำฝ่ายแยกตัวก่อนที่จะปิดการรณรงค์ หลายคนโบกสะบัดธง “เอสเตเลดา” ซึ่งเป็นธงสัญลักษณ์ของฝ่ายแยกตัวที่มีแถบสีแดง-เหลืองและดวงดาวสีขาวอยู่บนสามเหลี่ยมสีน้ำเงิน
ขณะเดียวกันที่เมืองโลสปิตาเลต์ เด โลเบรกัต (l’Hospitalet de Llobregat) ซึ่งอยู่ห่างออกไปเพียง 6 กิโลเมตร พรรคซิอูดาดาโนส (Ciudadanos) ซึ่งเป็นพรรคฝ่ายค้านหลักของแคว้นกาตาลุญญาได้จัดกิจกรรมต่อต้านการแยกตัวจากสเปน โดยมีประชาชนราว 2,000 คนร่วมกันโบกธงชาติสเปน ธงสหภาพยุโรป และธง “เซนเยรา” ซึ่งเป็นธงสัญลักษณ์อย่างเป็นทางการของแคว้นที่มีเพียงแถบสีน้ำเงินและเหลือง
รัฐบาลสเปนขู่หลายครั้งว่า ใครก็ตามที่สนับสนุนการทำประชามติซึ่งศาลพิพากษาแล้วว่าขัดต่อรัฐธรรมนูญจะต้องได้รับโทษ
เมื่อวันศุกร์ (29) กระทรวงการศึกษาสเปนได้ส่งคำเตือนไปยังผู้อำนวยการโรงเรียนในแคว้นกาตาลุญญาว่า พวกเขาจะ “ไม่ได้รับการยกเว้นจากความรับผิด” หากร่วมมือกับฝ่ายจัดประชามติแยกตัว
อย่างไรก็ตาม ฮอร์ดี ซานเชซ ประธานสภาแห่งชาติคาตาลันซึ่งเป็นองค์กรที่สนับสนุนการเรียกร้องเอกราชของประชาชน บอกกับ AFP ว่า ศาลห้ามใช้พื้นที่สาธารณะจัดประชามติในวันอาทิตย์ก็จริง แต่ไม่ได้ห้ามจัดกิจกรรมสันทนาการในวันศุกร์ (29) และเสาร์ (30)
“เราเสนอให้ประชาชนเข้ามาจัดกิจกรรม เพื่อสร้างสีสันให้กับพื้นที่ซึ่งควรจะถูกใช้เป็นหน่วยลงคะแนนในวันอาทิตย์” ชานเซซ กล่าว
ฮอร์ดี ตูรุล โฆษกรัฐบาลท้องถิ่นกาตาลุญญา ระบุว่าจะมีหน่วยลงคะแนนรวมทั้งหมด 2,315 แห่งทั่วทั้งแคว้น แต่ยังไม่มีข้อมูลว่าฝ่ายสนับสนุนเข้าไปยึดพื้นที่ไว้ได้แล้วกี่แห่ง
หลายวันที่ผ่านมา ตำรวจสเปนได้บุกยึดบัตรลงคะแนนและอุปกรณ์อื่นๆ ที่จะใช้ในการทำประชามติตามคำสั่งของศาล ขณะที่เว็บไซต์ซึ่งเกี่ยวข้องกับการทำประชามติในแคว้นกาตาลุญญาก็ถูกอัยการสั่งปิด และมีการจับกุมตัวแกนนำคนสำคัญหลายราย รวมถึงเจ้าหน้าที่ท้องถิ่นระดับสูงของแคว้นด้วย
ผลสำรวจพบว่า ประชากรแคว้นกาตาลุญญาราว 7.5 ล้านคนยังมีความเห็นขัดแย้งเรื่องการแยกตัวเป็นเอกราชจากสเปน ทว่าส่วนใหญ่สนับสนุนให้มีการจัดทำประชามติอย่างถูกต้องตามกฎหมาย เพื่อหาข้อยุติข้อขัดแย้งในเรื่องนี้
